Karbon Ayak İzi Kavramı Nasıl Ortaya Çıktı?

Karbon ayak izi kavramı aslında ekolojik ayak izi kavramından türetiliyor. Şaşılacak olay şu ki, karbon ayak izi fikri, fosil yakıt şirketi BP’nin bir reklam kampanyasıyla popüler hale geliyor. Öyle ki, 2004 yılında neredeyse 300,000 insan karbon ayak izlerini BP’nin web sitesinde hesapladı. Peki karbon ayak izi tam olarak neyi ifade ediyor?

Bilim insanları tarafından önerilen tanımlardan biri de şu: Tanımlanmış bir popülasyon, sistem veya faaliyetin toplam karbondioksit (CO2) ve metan (CH4) emisyonlarının, nüfusun, sistemin veya faaliyetin mekansal ve zamansal sınırları içindeki tüm ilgili kaynakları, yutakları ve depolamayı göz önünde bulundurarak bir ölçümü.

1900’lü yılların başından itibaren, Sanayi Devrimi ile fosil yakıtların kullanımının yaygınlaşması ile artan sera gazları, yuvamız Dünya’yı yaşanmaz hale getirmeye başladı. Karbon ayak izi de eylemlerimiz sonucu çıkan toplam sera gazı miktarı.

Karbon Ayak İzi Hesaplama Nedir ve Nasıl Hesaplanır?

Fosil yakıtların tüketiminden kaynaklanan karbondioksit miktarını hesaplamak için karbon ayak izi testi kullanılıyor. Karbon ayak izi hesaplayıcısı olarak da bilinen bu test, kişilerin birincil ve ikincil olarak atmosfere saldığı karbondioksitin hacimsel karşılığı olan karbon ayak izinin sayısal değerini veriyor.

Ancak şunu da belirtmek gerek: Çoğu durumda, karbondioksiti depolayan veya salan doğal süreçlerin etkisi de dahil olmak üzere, süreçler arasındaki karmaşık etkileşimlerin verileri yetersiz olduğu için toplam karbon ayak izi ölçümü hesabını doğru yapmak mümkün olmuyor. Yine de bu sürecin doğruluk oranını artırmak için çeşitli hesaplama yöntemleri var ve bu yöntemler  bireysel ve kurumsal ölçekte değişiyor.

Kişisel Ve Kurumsal Karbon Ayak İzi Hesaplama

Kişilerin ve kurumların karbon ayak izlerini hesaplamaları, faaliyetlerinden kaynaklı çıkan zararı kontrol altına almaya yönelik önlemler almaları için elzem. 

Kişisel karbon ayak izi hesaplama yaparken kişinin enerji tüketimi, ulaşım ve tükettiği ürünler gibi değişkenler göz önüne alınarak hesaplama yapılırken, işletmeler için ulaşım ve ısınma gibi doğrudan emisyonlara ek olarak endüstriyel süreçlerin sebep olduğu dolaylı salımlar da hesaplanıyor.

Kurumsal karbon ayak izi hesaplama yaparken ise miktarlar ISO 14064 numaralı standart ve Sera Gazı Protokolü tarafından belirtilen 3 kapsam altında değerlendiriliyor. Bu kapsamlar altında karbon ayak izi doğrudan veya dolaylı olarak sınıflandırılıyor. Karbon ayak izi, birincil ve ikincil olmak üzere iki türe ayrılıyor:

• Birincil (Doğrudan) Karbon Ayak İzi: Kişi veya kurumların faaliyetleri için kullanılan fosil yakıtların yanması ile ortaya çıkanlar.
• İkincil (Dolaylı) Karbon Ayak İzi: Kullanılan ürünlerin tüm yaşam döngüsü boyunca ortaya çıkan emisyonlar.

Kapsam 1: Doğrudan sera gazı emisyonları ölçümü. Kurumun direkt sahip olduğu ya da kontrol ettiği fosil yakıtların yanmasıyla ortaya çıkıyorlar. Kurumda kullanılan bir aracın yaktığı yakıtın neden olduğu emisyon örnek olabilir.

Kapsam 2: Enerji dolaylı kaynaklanan sera gazı emisyonları, kurum tarafından satın alınan elektrik, ısıtma, soğutma vb. kaynaklı çıkanlar.

Kapsam 3: Kapsam 2 içerisine girmeyen diğer sera gazı emisyonları, toplam karbondioksit salımının %34’ünü oluşturuyor. Ölçümü ise isteğe bağlı.

Niçin Karbon Ayak İzinizi Hesaplamalısınız?

Uygarlığın ortaya çıkışından bu yana küresel sıcaklık 1°C arttı. Eğer şu anda acil bir önlem alınmazsa 2100 yılına kadar dünyanın ortalama küresel sıcaklığı 1.4 – 5.8 °C arasında artacak. NASA’ya göre atmosferdeki karbondioksit miktarı bugün 412 ppm. Yani havadaki bir milyon hava parçacığına karşılık 412 parçacık CO2 var. Herhangi bir kıyamet senaryosuyla karşılaşmamak için ulaşmamız gereken değer ise 50 ppm!

Globalde ortalama karbon ayak izi 4 tona yakınken ABD’de bir kişi için ortalama karbon ayak izi 16 ton. Türkiye karbon ayak izi ortalaması listesinin başında olan İstanbul, 70 milyon ton ile dünyada ise 26. sırada.

Hal böyle olunca, şirketlerin faaliyetlerinin sürdürülebilirliği için karbon ayak izinin hesaplanması, iş birliği veya yatırım kararlarında giderek daha önemli bir kriter haline geldi. Ayrıca BM tarafından belirlenen Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları da karbon ayak izi hesaplamalarına dikkat çekiyor.

Avrupa Birliği’nin Yeşil Mutakabat Çağrısı ile gündeme gelmeye başlayan karbon sınır vergisi, karbonsuzlaşma hedefinin sınırlarını genişletiyor ve AB ile ticari ilişkilerde bulunan tüm ülkeler için ciddi yaptırımlar doğuruyor. 

Ticaret Bakanlığı verilerine göre AB, 2020 yılında 88 milyar dolar ile Türkiye’nin toplam ihracatından % 41,3 oranında pay alarak ilk sırada yer aldı. AB’nin karbon sınır vergisi hayata geçirildiğinde, karbon ayak izi raporlamak artık bir zorunluluk haline gelecek.

En son yayımlanan IPCC Altıncı Değerlendirme Raporu’na göre, sera gazı emisyonlarında büyük ve acil kesintiler yapılırsa 1,5 °C veya 2 °C ısınmadan kaçınmak mümkün. İklim krizi ile mücadelede bireylere ve kurumlara çok iş düşüyor. Yapılacaklardan biri de hiç şüphesiz karbon ayak izi raporlama olmalı. Nitekim birkaç yıl içinde karbon ayak izi raporlamasının girişimler için zorunlu olması sürpriz olmayacak.

Karbon Ayak İzi Nasıl Azaltılır?

“Karbon ayak izinizi bir gecede düşürebiliriz!” demek isterdik ancak bu mümkün değil. Yine de karbon ayak izi hesaplayarak toplumu bilinçlendirmek, satın alma kararlarını ve yaşam tarzlarını değiştirmek mümkün. Günümüzde çoğu vatandaş, doğal çevrenin iyileştirilmesine aktif olarak katkıda bulunmak için ekolojik bir yaşam tarzına geçiş yapıyor. Hangi süreçlerin çevreye en ağır yükü getirdiğini bilmek ve buna göre kararlar almak büyük bir motivasyon. 

İşte bireysel olarak yapabilecekleriniz hakkında birkaç örnek:

• Örneğin, seçeceğiniz diyet çok önemli. Yerel ve mevsimlik ürünlerin tercih edilmesi ve diyette et miktarının azaltılması çok iyi bir başlangıç olur. Dünya çapında yapılan araştırmalar gösteriyor ki hayvancılık tarımı, tüm insan kaynaklı emisyonların yaklaşık yarısını üretiyor.
• Sadece havacılık sektörünün toplam küresel CO2 emisyonları içindeki payı %2,5. Daha az aktarmalı ve deniz aşırı uçuş yapmak değerlendirilmesi gereken bir seçenek.
• Moda, emisyonların yaklaşık %10’unu oluşturuyor. Burada daha ekolojik seçimler yapmak mümkün. Chalmers Teknoloji Enstitüsü’nde yapılan araştırmaya göre bir pamuklu tişört atmosfere yaklaşık 2 kg CO2 salarken polyester bir elbise yaklaşık 17 kg CO2 salıyor. Dolayısıyla tekstil atıklarının geri kazanımı için gösterilen çaba da doğa için çok kıymetli çünkü dünya genelinde her bir birey yılda ortalama 32 kg tekstil atığı oluşturuyor.
• Ormanların korunması, emisyonları dengelemenin ideal yollarından çünkü ormanlar çok önemli karbon yutakları. Her yıl, insanlığın yıllık fosil yakıt emisyonlarının yaklaşık üçte birini emiyorlar. Maalesef 2020’de 30 milyon dönümden fazla birincil yağmur ormanını kaybettik. Bu oran bir önceki yıla göre % 12 daha fazla.
• Örneğin, Netflix’te geçireceğiniz 1 saatlik akış 55 gram CO2’ye eşit. Bilinçli seçimler yaparak hem zamanınızdan hem dünyanın kaynaklarından çalmamak mümkün.
• Etkili bir atık yönetimi süreci ile üretimde harcanan ham madde ve enerjiden tasarruf yapabilirsiniz. Daha az kaynak kullanarak daha fazla üretim sağlanarak verim arttırırken karbon ayak izinin artmasını da engellenmiş olursunuz.

Bu konularda henüz yeniyseniz veya işletmenizi dipten tepeye iyileştirmek istiyorsanız, karbon ayak izi ile ilgili projeleri çok yakından takip etmeye başlamalısınız. Tabii ki burada bir kolaylık var: Evreka Materials gibi karbon ayak izi hesaplama konusunda uzmanlaşmış bir kurumdan destek alabilirsiniz!

Evreka, Karbon Ayak İzi Konusunda Yanınızda!

Kurumsal şirketlerin sürdürülebilirlik konusundaki adımları, global rekabette konumlanabilmenin en önemli anahtarı. Bu rekabete işletmenizin karbon ayak izini hesaplayarak başlamak harika bir başlangıç olur. İster Evreka ekibinden karbon ayak izi hesaplama eğitimi alarak işletmenizin karbon ayak ayak izini kendiniz hesaplayın, ister arkanıza yaslanın ve Evreka sizin için hızlı bir şekilde hesaplasın. Tercih sizin!

Evreka, ihtiyaç duyan işletmeler için sürdürülebilirlik, karbon emisyonu ve atık yönetimi alanında çevre yönetim stratejisi kuruyor. Kapsayıcı ve sürdürülebilir atık yönetimi çözümleri ve etkin çevre danışmanlığı hizmeti sayesinde daha az enerji, zaman ve maliyetle daha verimli ve optimize edilmiş operasyonlar yürütmek artık mümkün.